De enorme verkiezingsoverwinning van Geert Wilders was een verrassing voor iedereen, maar past in de traditie van de voortdurende zoektocht van de Nederlandse kiezer naar nieuwe heilanden.
Al sinds 2002 bepalen verlossers de Nederlandse verkiezingen. Toen rijfde wijlen Pim Fortuyn onverwacht een tsunami aan stemmen binnen. Al wie na hem kwam, poogde die energie en dat verrassingseffect te imiteren: Thierry Baudet, Caroline van der Plas, Diederik Samsom. Sla het er maar op na: hun partijen dreven op een Fortuyn-achtige personencultus en allemaal werden ze na één eclatante verkiezingsoverwinning door de kiezer gedecimeerd.
Dit keer leek Pieter Omtzigt, de lijsttrekker van de nieuwe partij Nieuw Sociaal Contract (NSC), de nieuwe heiland. In mijn hoofd klonk de hele campagne lang het liedje messias van Bart Peeters. Daarin zingt die dat hij een verlosser zoekt ‘wiens kerken niet in glamour baden.’ Het had het campagnelied voor NSC kunnen zijn: Omtzigt praat niet in slogans, heeft geen hondjes of gek kapsel. Hij is mens, wordt ‘witheet’ in het parlement en werkt zich uit de naad. Deze boekhouder-messias loopt zijn kruisweg met stapels dossiers op zijn schouders.
Hoewel NSC het goed deed, kende deze verkiezing één grote winnaar: Geert Wilders, de ultieme discipel van de verlossers-cultus.
Geert Milders
Ik woon nu ruim 10 jaar in Nederland en volg de politiek goed, maar ik kan je met moeite vijf leden van Wilders’ PVV-fractie noemen. De reden is simpel: Geert Wilders ís PVV. Dat was vanaf de oprichting ook de bedoeling: de PVV heeft maar één lid, Geert Wilders. Zo kon die, nadat de VVD aangaf hem niet langer uit te sluiten, rustig reïncarneren in een mildere versie van zichzelf. Hij werd Geert Milders en kapte zonder schroom al zijn standpunten overboord. Koranverbod? Kan in de koelkast. Een verbod op moskeeën? Zo’n vaart zal het niet lopen. Een Nexit? We kunnen ook met Europa praten over een opt-out over migratie. Hij liet zelfs zijn haar wat korter knippen, zo zag het er wat verzorgder uit. In het volle licht trok hij een schaapsvacht aan.
Bij een partij met leden en een bestuur was dit nooit gelukt: jongerenpartijen of afdelingen zouden in opstand komen. Maar Wilders is de verlosser en zijn wil is wet.
Het werkte. Vorige week vroeg mijn kapper of ik al wist wat ik ging stemmen. Ik legde hem uit dat ik als Belg geen stemrecht heb en kaatste de vraag terug. Hij twijfelde nog maar vond dat Wilders het goed kon uitleggen. ‘En hij is erg grappig.’ Bart Peeters messias sprong weer in mijn hoofd: ‘zo een die meelacht/ als er gelachen wordt.’ Wat later zei de kapper dat hij moeite had met Wilders’ extreme haat tegen moslims. ‘Maar deze keer is dat minder.’ De reïncarnatie was geslaagd.
Een ander gevolg van hun doorgedreven personencultus is dat de PVV geen mensen heeft voor in een kabinet: er wordt geen jong talent gekweekt en er zijn maar een handvol parlementairen die het woord mogen voeren. Dus wie worden de ministers in Wilders 1? Dion Graus misschien, die verwikkeld was in een schandaal waarbij hij zijn ex-vrouw dwong seks te hebben met zijn beveiligers?
Een messias krijgt de apostelen die hij verdient.
Vlaanderen
Als Vlaming in Nederland is het geestig om te zien hoe goed Vlaamse politici naar het noorden kijken. Eerder dit jaar haalde de Boer Burger Beweging (BBB) een grote overwinning bij de Provinciale Statenverkiezingen. Een dag later werd Boer Burger Belangen opgericht, de Vlaamse tegenhanger. Nu was er een poging gaande om de saaie degelijkheid van Pieter Omtzigt te kopiëren: Bart De Wever (N-VA) probeert met een lang filmpje het betrouwbare midden terug te claimen – net als Sammy Mahdi (CD&V). Conner Rousseau probeerde de verlossers-tactiek uit: de partij stond gelijk aan zijn persoon. Ondertussen voelt Vooruit wat er gebeurt als je heiland struikelt.
De verlossing onder Wilders belooft een nieuw Nederland, een hemelrijk zonder migranten, met de Nederlander op één en voldoende zorgpersoneel. Veel concreter wordt hij niet. Wilders heeft zich zo gemanoeuvreerd dat meer Nederlanders dan ooit tevoren op hem konden projecteren wat ze wilden. En dat is precies waar een messias toe dient. Maar de vraag is hoe duurzaam dat is. Want messiassen hebben de neiging snel te verdwijnen, soms door toedoen van anderen, maar vaker nog worden ze door hun eigen achterban verlaten – zeker in Nederland.
Dit opiniestuk verscheen in De Morgen van 24 november 2023